31 сакавіка 2021 в 13:50 | Навіны

Маштабы катастрофы на Чарнобыльскай АЭС велізарныя, аднак немагчыма сабе ўявіць сітуацыю, у якой магло апынуцца значна большая колькасць людзей, калі б не мужнасць і гераізм ліквідатараў аварыі, людзей, якія цаной уласнага здароўя і з немалым рызыкай для жыцця абаранялі іншых ад ядзернай смерчу. Ліквідатары працавалі ў небяспечнай зоне пазменна: тыя, хто набраў максімальна дапушчальную дозу радыяцыі, з’язджалі, а на іх месца прыязджалі іншыя. Асноўная частка работ была выкананая ў 1986-1987 гадах, у іх прынялі ўдзел прыкладна 240 000 чалавек. Агульная колькасць ліквідатараў (уключаючы наступныя гады) склала каля 600 000 ліквідатараў.

Усе гэтыя людзі атрымалі індывідуальныя дозы апраменьвання рознай ступені. Вострая прамянёвая хвароба – такі быў дыягназ для 134 чалавек. 28 чалавек паміралі павольнай пакутлівай смерцю на працягу трох месяцаў з моманту катастрофы. У тысяч іншых у той ці іншай меры пагоршыўся стан здароўя. У ліквідацыі катастрофы і яе наступстваў прымалі ўдзел тысячы прадстаўнікоў самых разнастайных прафесій. З першых дзён у барацьбу з нябачным ворагам ўключыліся супрацоўнікі органаў унутраных спраў і ўнутраных войскаў, пажарныя, курсанты, воіны запасу. Несучы службу ва ўмовах складанай радыяцыйнай абстаноўкі, без дастатковых сродкаў абароны, ведаў і вопыту, яны з’яўлялі сабой сапраўды сапраўдны ўзор бескарыслівага і самаадданага служэння Айчыне і людзям. Іх асноўнымі задачамі з’яўляліся: правядзенне дэзактывацыйных работ, будаўніцтва ахоўнага збудавання над разбураным рэактарам. Варта адзначыць, што ліквідатары, працуючы каля ЧАЭС у 1986 годзе, мелі абмежаванні па лімітавай дозе апраменьвання. Для кожнага ліквідатара сумарная лімітавая доза апраменьвання складала 250 мЗв. У 1987 годзе гэта абмежаванне скарацілася да 100 мЗв, а ў 1988 – да 50 мЗв. Дадзеныя рэгістраў паказваюць, што з году ў год сярэднія зарэгістраваныя дозы атрыманага радыеактыўнага апраменьвання памяншаліся. Частка ліквідатараў і сёння працягвае працаваць на карысць краіны і народа. Многіх з тых, хто першым ступіў у ядзернае пекла, ужо няма ў жывых.

Успаміны тых, хто быў у ліку ліквідатараў

Зона адчужэння на беларускай тэрыторыі па перыметры склала больш за 130 км. радыяцыйны фон там складаў ад 1 мР / ч і больш. Каб хоць неяк знізіць узровень радыяцыі, здымалі верхні пласт зямлі, які потым звозілі ў спецыяльныя магільнікі … – працавалі на розных участках. У асноўным, ездзілі па вёсках і здымалі паказанні, пазначалі месцы з моцным заражэннем, абследавалі студні, запасы дроў і вугалю, замяралі ваду на радыеактыўнасць. Агмені былі розныя: на адным участку побач знаходзіліся моцна заражаныя месцы і слабей-некаторыя плямы выпраменьвалі да 15 рэнтген. Каля такіх зон можна было знаходзіцца абмежаваны час, таму працавалі па чарзе, аператыўна змяняючыся — – успамінае падпалкоўнік у адстаўцы Сяргей Карбоўнічы. – Адной з нашых задач было пабудаваць магільнік-гэта кар’ер, на дне якога насцілалася чырвоная гліна пластом 50 см, зверху пласт тоўстай поліэтыленавай плёнкі, склейваць гудронам. Усё гэта, каб вада не прасочвалася. У магільнік звозілі для пахавання зрэзаны дзёран і разбураныя канструкцыі, прасякнутыя радыяцыяй, рэчы з кватэр, якія больш не падлягалі выкарыстанню, а толькі ўтылізацыі. Вычышчаныя ўчасткі пасыпалі чыстым пяском, прывезеным з Дняпра. Рабілі, як павінна, але, па сутнасці, стваралі пустыню вакол. Мне, як і многім, запомніўся «рыжы» лес — дрэвы ў ім прынялі на сябе вялікая колькасць радыеактыўнага пылу, з-за чаго сталі спрэс рудымі і жоўтымі. Памятаю, як зраўнялі з зямлёй дзве вёскі ў Магілёўскай вобласці-Малінаўку і Чудзяны. Тут шчыльнасць радыяцыі складала 140 кюры на кв. м пры норме 5. – Пабываў і на самой АЭС-мяне адзінага дапусцілі ад батальёна. Бачыў рэактар, праўда, ужо закрыты “саркафагам”. Вы ведаеце, паміж сабой мы называлі людзей, якія працавалі на даху 3-га энергаблока, біяробатамі, бо яны працавалі там, дзе адмаўлялі машыны. – У тое лета стаяла невыносная спякота – яна вымотвала, але зняць адзенне нельга: вецер разносіць аблокі атрутнага пылу. Ды і ў рэспіратары гадзіну паходзіш, здымаеш, а ён увесь мокры і прасякнуты пылам — – распавядае ветэран. Ратаваліся па-рознаму. Пілі таблеткі, якія змяшчаюць ёд, апраналі спецкостюмы. Ніхто не скардзіўся. Наогул мяне да гэтага часу дзівіць агульны дух ліквідатараў-сабранасць, сур’ёзнасць і выключная адказнасць усяго асабістага складу. Кожны займаўся сваёй справай. Працавалі зладжана. Такога стаўлення да працы, як там, пасля нідзе не сустракаў. Як быццам кожны казаў сабе: «калі не я, то хто?».

35 гадоў таму пагасілі пажар на атамнай электрастанцыі, разбураны рэактар пахаваны, зніжаны радыеактыўныя выкіды. Маштабы аварыі на ЧАЭС маглі быць значна большымі, калі б не мужнасць і самаадданасць ліквідатараў.